فرش دستبافت چیست؟
پس از تحولات اولیه در زندگی بشر، انسانها شروع به یادگیری فنون جدید کردند. فهمیدند که میتوانند با در هم آمیختن و فشردن الیاف پشم، زیراندازهای ضخیم و گرمتری به نام نمد تهیه کنند. این پیشرفت نه تنها به تأمین نیاز به محافظت در برابر سرما کمک کرد، بلکه زمینهساز خلاقیتهای بیشتری نیز گردید.
با آموختن روشهای ریسندگی، انسانها توانستند نخهای پشمی تولید کنند و برای نخستین بار با ترکیب رشتههای افقی و عمودی، گلیم را پدید آورند. این روند به تدریج به خلق فرشهای گرهدار یا پرزدار منجر شد که به عنوان یک هنر و فن پیشرفته شناخته میشوند و امروز آنها را با نام فرش دستباف میشناسیم.
در این راستا، تیم ما « قالیشویی فرش قرمز» با بهرهگیری از جدیدترین و بهروزترین متدها، به شستشوی فرشهای دستباف شما میپردازد. ما به طور ویژه مراقبت از فرشهای ارزشمند شما را در اولویتند آنها را به گونهای تمیز میکنیم. مانند روز اول به شما تحویل داده شوند.
در سال ۱۳۲۸ شمسی، اولین فرشهای گرهدار به عنوان پوشش اسب و در چادرهای صحرانشینان استفاده شدند. از آن زمان به بعد، پیشرفتهای قابل توجهی در تولید این فرشها حاصل شد.
پژوهشگران بر این باورند که شکوفایی واقعی هنر فرشبافی در ایران به قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی بازمیگردد و این هنر بهتدریج به یکی از نشانهای بارز فرهنگ ایرانی تبدیل شد.
فرش ایرانی از دیرباز شهرت جهانی داشته و در تاریخ هم اسناد آن قابل مشاهده است. گزنفون، تاریخنگار یونانی، در کتاب «سیرت کوروش»، در سالهای ۴۳۰ تا ۳۴۵ پیش از میلاد به این نکته اشاره میکند که ایرانیان به منظور نرمتر کردن بستر خود، قالیچههایی زیر آن میگسترند.
تنوع در روش تولید، اندازه، جنس، رنگ و ویژگیهای ظاهری و ساختاری باعث شده فرش دستباف ایرانی دارای انواع مختلفی باشد. هر یک نام مشخصی دارند. این تنوع نشاندهنده غنای فرهنگی و هنری ایران است و ادامهدهنده سنتهای بافندگی در سراسر کشور است.
از فرشهای بزرگ و پر جزئیات گرفته تا قالیچههای کوچک و ساده، هر یک داستان خاص خود را دارند.نقش مهمی در هویت فرهنگی ایرانیان ایفا میکنند.
انواع فرش محلی
• فرش شهری: یعنی فرشی که در شهرها بافته میشود. فرش شهری باف که به وسیلهی بافندی شهرنشین بافته میشود. رجشمار آن بالاست و دارای نقشه و طرح ویژهای است.
• فرش روستایی: فرشی است که به صورت ساده و ابتدایی در روستاها میبافند. فرش روستایی اکثراً بدون نقشه (ذهنی باف) بافته میشود.
• فرش عشایری: فرش عشایری و ایلی مثل فرش روستایی، ساده و ابتدایی است با نقوش برخاسته از محیط و زندگی ایل نشینان. فرش ایلی در اندازههای کوچک به صورت زمخت و درشتباف عرضه میشود. کنار فرش ایلی، بافتی پیچیده دارد. اغلب در فاصلههای معین منگولههای کوتاه پشمی به آن وصل میکنند.
انواع آن از نظر اندازه
متداول ترین سایز فرش دستباف ایرانی 6متر، 9متر، 12 متر و 24 متر است که با توجه به فضای محیط انتخاب می شود.
• قالی: به فرشهایی که در اندازه های ۳×۲ متر،۵/۳×۵/۲ متر،۴×۳ متر،۴×۶ متر باشد، گفته می شود.
• قالیچه: به فرشهایی گفته می شود که مساحت آن از ۴ متر مربع کمتر باشد. اندازه قالیچه های متعارف شامل ۲۰/۲×۴۰/۱ و ۵/۲×۵/۱ متر می باشد.
• کلّگی: به فرش هایی می گویند که از نظر عرض از قالی کم عرض تر و از نظر درازا از ۴ متر کمتر باشد. در اندازه های ۳×۵/۱ متر،۳×۷/۱ متر و ۷/۳×۲ متر بافته می شود.
• کناره: فرش کناره، فرشی است که برای راهروها و راه پله ها استفاده می شود. پهنای آن از ۷۰/۱ تا ۵/۰ متر و طول آنها از ۱۰-۳ متر متفاوت است. در بعضی از موارد استثنائی نیز تا ۱۵ متر و بیشتر بافته شده است.
• ذرع و نیم و ذرع چارک:
به فرشهایی که ابعاد آن ۵/۱×۰۴/۱ و ۶۰/۱×۱۰/۱ متر ذرع و نیم گفته می شود.
همچنین به فرشهایی که ۳۰/۱×۸۰/۰ متذرع و چارک گفته می شود.
• پشتی: به قالیچه هایی که مساحت آنها کمتر از یک متر مربع باشد. متداولترین اندازه پشتی ۹۰×۶۰ سانتی متر می باشد.
• پادری: به قالیچه های کوچکی که اندازه پاگرد در بافته می شود.
فرش های دستباف به سه نوع شهری ، روستایی و عشایری تقسیم می شوند.
سبک محلی فرشهای دستبافت
فرش شهری
فرش شهری یکی از مهمترین نمادهای هنر و فرهنگ در مناطق شهری است که در آن بافندگان ماهر و با تجربه، آثار خود را با دقت و ظرافت تولید میکنند.
فرشهای شهری عموماً از الیاف با کیفیت بالا مانند پشم، ابریشم یا نخهای ترکیبی و به همین دلیل دارای دوام و ماندگاری بالایی هستند.
طرح و نقشه فرشهای شهری معمولاً با الهام از هنر معاصر، سنتی یا الهامگیری از طبیعت طراحی میشود. معمولاً این فرشها تزیینات ویژهای دارند که توجهها را به خود جلب میکند و به عنوان دکوراسیون داخلی، جایگاه خاصی در خانهها و محیطهای عمومی پیدا میکنند.
فرش روستایی
فرش روستایی یک نمایشگر زیبا از سادگی زندگی در روستاها به شمار میرود. این نوع فرشها غالباً به صورت دستی و با استفاده از تکنیکهای سنتی بافندگی تولید میشوند. فرشهای روستایی معمولاً بدون هیچگونه نقشهای می بافند. معماران این محیط، بافندگان را به استفاده از تخیل و خلاقیت خود ترغیب میکنند.
رنگهای گرم و طبیعی معمولاً در این فرشها به کار میروند، که نشاندهنده ارتباط نزدیک با طبیعت و محیط زیست است. به همین دلیل، فرشهای روستایی نه تنها به عنوان یک محصول تزئینی، بلکه به عنوان یک عنصر فرهنگی و اجتماعی نیز شناخته میشوند که هویت و روحیه جامعههای روستایی را بازتاب میدهند.
فرش عشایری
فرشهای عشایری و ایلی معمولاً بخشی از زندگی روزمره عشایر هستند و به خوبی نمایانگر فرهنگ غنی و متنوع این گروههای اجتماعی است.
بافت این فرشها معمولاً از پشم طبیعی و رنگهای گیاهی است. که در برابر شرایط سخت جوی بسیار مقاوم است. اندازههای کوچکتر این فرشها معمولاً به راحتی قابل حمل هستند و به راحتی میتوانند در حین کوچهای ایلنشینان به همراه آنها باشند.
کناره فرشهای عشایری با بافتی پیچیده و منگولههای پشمی است. نماد مهارت و هنر بافندگان این مناطق است. این فرشها علاوه بر کاربرد عملی، به عنوان وسیلهای برای ابراز هویت و فرهنگ عشایر عمل میکنند و در مراسمهای مختلف نقش مهمی دارند.
انواع فرش از نظر طراحی
شهر های اصفهان، کرمان و تبریز در بین سایر شهر ها همیشه زبان زد بوده است که عبارتند از:
• فرش دستباف کاشان : از قالی های پرطرفدار در بین ایرانیان قالی دستباف کاشان می باشد. این قالی در سطح ایران و جهان شناخته شده است. زیبایی بیحد و کیفیت بینظیر فرش دستبافت کاشان که خرید و فروش توسط مشتریان رونق داشته باشد.
• فرش دستباف تبریز : یکی دیگر از شهرهای مشهور ایران که در تولید قالی دستباف زبان زد خاص و عام هستند. طرفداران بی شماری دارد شهر زیبای تبریز می باشد. بافندگاه هنرمند این شهر قالی هایی در طرح ها و رنگ هایی خاص می بافند. ظرافتی که در این نوع فرش وجود دارد در کمتر فرش دستبافتی دیده می شود .
از گذشته دور تاکنون شهر تبریر مهد تولید و توزیع انواع فرش دستبافت در طرحها و مدلهای متنوع بوده است.
• فرش دستباف اصفهان : هنرمندان و بافنده های زیادی در این شهر وجود دارد. که به بافندگی فرش می پردازند و فرش هایی با طراحی ظریف و زیبا تولید می کنند.